खास पुणेरी खाद्यपदार्थ कसे सांगतात आपल्या सुंदर शहराची विशिष्ट चव?

भारतात अनेक खास पदार्थ आहेत ज्यांना आपण आपले म्हणू शकतो, पण पुण्याचे असे काही पदार्थ आहेत जे याच शहरात तयार झाले आहेत आणि याचा आपल्याला खूप अभिमान आहे. तंदुरी चहापासून ते मस्तानी आणि श्रुजबरी बिस्किटांपर्यंत, पुण्याची खाद्यसंस्कृती या शहरातच जन्माला आलेल्या पदार्थांमुळे जगभरात पोहोचली आहे. चला तर आज जाणून घेऊया अश्याच काही खास पदार्थांबद्दल.

1.एस.पी.डी.पी. (SPDP)

चाटचा एक लोकप्रिय प्रकार – एस.पी.डी.पी., आपल्या पुण्यातच जन्माला आला असून, त्याचे पूर्ण नाव ‘सेव-पुरी, दही-पुरी’ असे आहे. हा पदार्थ पाणीपुरीसारखाच असतो, पण गोल पाणीपुरीच्या पुऱ्यांमध्ये मॅश केलेले बटाटे, कांदा, शेव, भरपूर दही आणि तिखट-गोड चटणीचे मिश्रण भरलेले असते. त्यावर आणखी शेव, दही आणि कांदा घालून त्याला सजवले जाते. होय, हे नाव उच्चारायला थोडे मोठे असले तरी चवीला अप्रतिम लागते. पुण्यात तुम्हाला हा पदार्थ प्रत्येक चाट सेंटरमध्ये, प्रत्येक कोपऱ्यावर मिळेल. खरंच, हा एकदा तरी नक्कीच चाखून पहा!

2.तंदुरी चहा

तंदुरी चहा आता केवळ शहरातच नव्हे तर संपूर्ण भारतात एक लोकप्रिय पेय बनला आहे. पण या चहाची खरी सुरुवात पुण्यातच झाली. या अनोख्या संकल्पनेत मातीच्या भांड्यांना किंवा कुल्हडांना पेटलेल्या तंदूरमध्ये भाजले जाते. नंतर, अर्धवट शिजवलेला चहा या अत्यंत गरम कुल्हडात ओतला जातो! चहा भांड्यात उकळू दिला जातो आणि तो पूर्णपणे शिजतो. या गरम मातीच्या भांड्यामुळे चहाला एक विशिष्ट स्मोकी चव येते. मग हा चविष्ट चहा दुसऱ्या स्वच्छ मातीच्या भांड्यात काढून सर्व्ह केला जातो. हा चहा दुधाळ असतो, त्यात स्मोकी चवीची हलकीशी चव असते आणि त्यात काही मसालेही आढळतात. तुम्ही यासोबत बन मस्का किंवा बन मस्का जॅमचा आस्वाद घेऊ शकता.

3.ए1 सँडविच

रस्त्यावर मिळणारे सँडविच उत्तम असतात, ते लवकर मिळतात आणि खिशाला परवडणारेही असतात. तुम्ही क्लब सँडविचबद्दल ऐकले असेल, पण ए1 सँडविच ही पुण्याचीच एक निर्मिती आहे आणि ‘श्री कृष्णा क्लासिक क्लब सँडविच’ गेल्या 20 वर्षांपासून ते बनवत आहेत. ए1 सँडविच म्हणजे काय? हे डबल-डेकर सँडविच तीन ब्रेडच्या स्लाइसने बनवलेले असते, ज्याला भरपूर बटर आणि तिखट हिरवी चटणी लावलेली असते. काकडी आणि टोमॅटोचे काप पहिला थर बनवतात, त्यानंतर उकडलेल्या बटाट्याचे काप दुसऱ्या थरावर ठेवले जातात. थोडे मीठ आणि चाट मसाला चव वाढवतो. शेवटी, सर्व थर एकत्र केले जातात, त्यांच्या कडा कापल्या जातात आणि सहा लहान तुकड्यांमध्ये कापले जातात, त्याआधी त्यावर थोडे टोमॅटो सॉस आणि भरपूर किसलेले चीज टाकले जाते. हे सँडविच पटकन तयार होते आणि त्याची किंमत सुमारे 50 रुपये आहे.

4.मस्तानी

पुणे आपल्या विविध प्रकारच्या पाककृतींसाठी प्रसिद्ध आहे, ज्या प्रत्येक चवीला साजेसे आहेत; मग ते इराणी गुड लक कॅफेचे स्वादिष्ट पुडिंग असो, मसालेदार कल्याण भेळ असो, श्रेयासमधील खास महाराष्ट्रीयन थाळी असो किंवा पुण्यातच तयार झालेला ताजी, स्वादिष्ट मस्तानीचा ग्लास असो. मस्तानी म्हणजे तुमच्या आवडीचा, घट्ट आंब्याचा मिल्कशेक, ज्यावर कापलेली फळे, सुका मेवा आणि व्हीप्ड क्रीम असते. हे नाव प्रसिद्ध पेशवे शासक बाजीराव आणि त्यांची प्रेमिका सुंदर मस्तानी यांच्या आख्यायिकेशी जोडलेले आहे.

एक अस्सल पुणेरी शोध असलेली मस्तानी, तिच्या निर्मितीपासूनच लोकांची मने जिंकत आहे आणि ते योग्यच आहे! घट्ट, क्रीमी मिल्कशेकवर भरपूर आईस्क्रीमचा गोळा असल्यावर, हा पदार्थ कोणाला आवडणार नाही? तुम्हाला हे वर्षभर मिळणारे पेय व्हॅनिलापासून विशेष फळांपर्यंत आणि तोंडाला पाणी सुटणाऱ्या चॉकलेटपर्यंत प्रत्येक चवीमध्ये मिळते. तसेच, तुम्हाला माहीत आहे का, गुज्जर कुटुंबाद्वारे चालवले जाणारे कोल्ड ड्रिंक हाऊस हे शहरात हे स्वादिष्ट पेय देणारे सर्वप्रथम विक्रेते होते?

सुरुवातीला, जेव्हा हे पेय लोकांना दिले जायचे, तेव्हा ते कौतुकाने ‘मस्त’ किंवा ‘अप्रतिम’ असे म्हणायचे, म्हणूनच या पेयाला मस्तानी असे नाव पडले. तसेच, पुणेकरांना त्यांच्या सांस्कृतिक वारशाचा खूप अभिमान आहे आणि म्हणूनच या स्वादिष्ट, प्रसिद्ध मिठाईला पराक्रमी बाजीरावांचे हृदय चोरणाऱ्या तेजस्वी, सुंदर नर्तकीच्या नावावरून ठेवले आहे.

हे पेटंट असलेले पेय तुम्हाला शहरातील सर्व आईस्क्रीम आणि कोल्ड ड्रिंकच्या दुकानांमध्ये मिळेल, परंतु जर तुम्हाला मस्तानीची शुद्ध आवृत्ती हवी असेल, तर सुजाता मस्तानी आणि गुज्जर कोल्ड ड्रिंक ला भेट देऊन पहा.

सुजाता एक मोठा ब्रँड आहे आणि 50 वर्षांपासून व्यवसायात आहे. त्यांची संपूर्ण शहरात अनेक शाखा आहेत, पण मूळ आउटलेट जुन्या पुण्यात सदाशिव पेठेत आहे. त्यांच्याकडे गुलाब ते केसरपर्यंत 20 पेक्षा जास्त फ्लेवर्स आहेत, पण त्यांची आंब्याची मस्तानी सर्वोत्तम आहे. ते पारंपरिक फ्रेंच पॉट स्टाईल वापरून स्वतःचे आईस्क्रीम बनवतात.

गुज्जर कोल्ड ड्रिंक त्यांच्या अस्सल मस्तानीसाठी ओळखले जाते. त्यांच्याकडे मर्यादित फ्लेवर्स असले तरी ते पूर्णपणे स्वादिष्ट आहेत! हे आउटलेट देखील पुण्याच्या जुन्या बुधवार पेठेत आहे.

5.श्रुजबरी बिस्किट्स(Shrewsbury Biscuits)

पुण्यातील कायनी बेकरी श्रुजबरी बिस्किट्स बनवण्यात अत्यंत कुशल आहे. त्यांनी विचारपूर्वक बदललेल्या रेसिपीने, या स्वादिष्ट बिस्किटांची अंडीविरहित आवृत्ती तयार केली आहे, ज्यामुळे प्रत्येकजण या अप्रतिम पदार्थाचा आनंद घेऊ शकतो.

हे बिस्किट आपली मूळ चव आणि खुसखुशीतपणा टिकवून ठेवते, ज्यामुळे अंड्यांशिवायही चवीशी कोणतीही तडजोड न करता तोच अनुभव मिळतो. प्रत्येक बिस्किटमध्ये लोण्याचा सुगंध आणि गोडसर चव यांचा एक परिपूर्ण मेळ असतो.

संदर्भ 

1. https://tinyurl.com/4bvb4thc 

2. https://tinyurl.com/u5wk2tkd 

3. https://tinyurl.com/4ratrcfa